Dapit sa kaakian
SA SARONG lecture na itinao kan batikan na parasurat para sa mga aki na si Rene Villanueva, sinabi kaini na an Pilipinas bakong mamomoton sa kaakian. Nahihiling ini sa langkaw kan kaso kan child labor practices sa nasyon kaiba naman an paroro sanang parorong sistema kan satong edukasyon. An nangyayari iyo na an satong kaakian dai na minaagi sa pagkaaki, aki pa sana alagad panggurang na an saiyang mga eksperyensya. Nawawara na an saindang panahon sa pagkawat, asin magkawat man sinda, an esensya kan saindang karawat iyo an gurang na sensibilidad. Arog baga kan pagarog-arog sa mga gawe-gawe kan mga gurang sainda, na minsan bayolente siring sa buru-buruntulan, asin mga games of imitation na ginigibo mantang ginigiromdom an mga programang nadadalan sa telebisyon. Kaiba naman digdi an paguru-astang nag-iirinuman na magkaharampang asin mga pagorolay-olay na siring sa gibo kan mga gurang.
An sarong taga-Sulnupan, orog na kun ini citizen kan sarong nasyon na dakula an atensyon na itinatao sa children’s welfare, makukubhanan asin maiiskandalo kun makahiling nin magurang na minasapuyong sa saindang aki kun ini nakaginibo nin kasalan, o dai nagtutubod sa sugo kan magurang, o magin dara sana kan kaongisan kan magurang—sarong gibo na lakop na marhay sa satong nasyon. Asin orog man sindang makikilhagan kun maisihan ninda na kadakul na kaakian digdi sa satuya na may edad anom hanggan walo, orog na sa darakulang siyudad, an minaralaog sa eskwela na an klase minapoon alas-singko nin pagkaaga, huli man sa kadakulon na estudyante asin kaipuhan na gayong barangaon an aldaw tanganing mapagkanigo an rinibong kaakian na makapag-adal. Mantang an tamang oras kan pagklase kan mga kaakian dapat minataong panahon sa hararom na pagturog asin maogmang pagkawat huli ta ini parte kan saindang pagtalubo bilang mga tao.
Dai ko na tutukaron pa an isyu kan child labor huli ta ini sarong obvious na bagay, makangingirhat, makahahandal, asin makamumundo na ini an pagtalubo na inaagihan kan kadakul na kaakian sa satong nasyon. Ano na sana an kaaabtan ninda sa paaboton na panahon?
Igwang mga institusyon na linalaoman man kuta nang matabang tanganing payamanon an pagtalubo kan satong mga kaakian, alagad logod sa orog na makusog na subliminal na paagi saindang rinurumpag an kaisipan kan mga aki. Saro na digdi an media, na dara kan komersyalisasyon, ibinaba an level kan pagkaaki sa kangingiritan asin kawaran nin pagka-ugat sa anuman na aki. Siring sa dinadalan kan mga aki na ‘Going Bulilit’ kan ABS-CBN kun sain an humor na pinapasale kan mga aki bako man sensibilidad kan mga aki kundi an pagpahiling kan nakakangirit man daang kausmakan kan mga gurang: mga aking pinapa-act bilang urag-uragon na mga lalaki sa sarong club na may ka-table na babae na nasa katauhan kan saro man na aking babae, mga subang bako man subang pang-aki kundi hababang level nin humor na pina-orog pa an kababaan sa pagdagdag nin mga pisikal na aspekto. Yaon man an pagratak sa psychological development kan sarong aki siring sa pagtaong atensyon sa mga pisikal na kakundian, kaiba naman an paghusga kun an sarong aki makanos o magayon. An magayon may reward, asin an makanos iyo an ngingiritan. Dai daw na dapat hilingon man kun an esteem kan sarong aki naapektaran kan categorization na ginigibo kan mga gurang na namamahala sa programa?! Abaa nang kausmakan ini! Dai man hinahagad na gibohon ko alagad suhestiyon ko sa mga magurang na dai nanggad nindo padalanon an saindong mga aki kan mga programang siring kaini. Asin huli digdi, dai ta man masosolsol an sosyudad kun sa huri, mga pan-sulnupan na dalanon man giraray an pinapadalan ta sa satong kaakian.
An mga magurang igwa nin dakulang papel sa pagtalubo kan mga aki huli ta an pamilya an enot na kinaban kan sarong aki. Digdi niya enot na nakukua an mga values na dadarahon niya hanggan siya maggurang asin magpundar man nin sadiring pamilya. Anuman na saiyang nanudan digdi, minahurma sa kun ano an saiyang magiging karakter asin man an saiyang magiging kontribusyon sa sosyudad asin sa saiyang kapwa. Kun an sarong aki nakamate nin dakulang pagkamoot sa saiyang pagkaaki, ini saiyang dadarahon asin matabang siya tanganing panoon man nin pagkamoot an hinihiroan niyang kinaban.
Mamundo an sinabi ni Rene Villanueva, alagad ini sarong hamon tanganing satong negaran, negaran na may kaibahan na kasimbagan sa sarong komplikadong kadipisilan na inaagihan kan satong panahon. Atamanon ta an satong mga kaakian huli ta sinda an mga kasangli ta sa maabot na panahon. Kun muya tang magin magayon asin maogma an masunod na ladawan kan kinaban, gibohon ta man na maogma an proseso kan pagkaaki kan satong mga aki. Kun pagaatid-atidon, kun dai ta man sana itinatao sainda an kamugtakan na kaipuhan ninda bilang mga aki, tadaw ta apodon ta pa sinda na satong mga anghel?
An sarong taga-Sulnupan, orog na kun ini citizen kan sarong nasyon na dakula an atensyon na itinatao sa children’s welfare, makukubhanan asin maiiskandalo kun makahiling nin magurang na minasapuyong sa saindang aki kun ini nakaginibo nin kasalan, o dai nagtutubod sa sugo kan magurang, o magin dara sana kan kaongisan kan magurang—sarong gibo na lakop na marhay sa satong nasyon. Asin orog man sindang makikilhagan kun maisihan ninda na kadakul na kaakian digdi sa satuya na may edad anom hanggan walo, orog na sa darakulang siyudad, an minaralaog sa eskwela na an klase minapoon alas-singko nin pagkaaga, huli man sa kadakulon na estudyante asin kaipuhan na gayong barangaon an aldaw tanganing mapagkanigo an rinibong kaakian na makapag-adal. Mantang an tamang oras kan pagklase kan mga kaakian dapat minataong panahon sa hararom na pagturog asin maogmang pagkawat huli ta ini parte kan saindang pagtalubo bilang mga tao.
Dai ko na tutukaron pa an isyu kan child labor huli ta ini sarong obvious na bagay, makangingirhat, makahahandal, asin makamumundo na ini an pagtalubo na inaagihan kan kadakul na kaakian sa satong nasyon. Ano na sana an kaaabtan ninda sa paaboton na panahon?
Igwang mga institusyon na linalaoman man kuta nang matabang tanganing payamanon an pagtalubo kan satong mga kaakian, alagad logod sa orog na makusog na subliminal na paagi saindang rinurumpag an kaisipan kan mga aki. Saro na digdi an media, na dara kan komersyalisasyon, ibinaba an level kan pagkaaki sa kangingiritan asin kawaran nin pagka-ugat sa anuman na aki. Siring sa dinadalan kan mga aki na ‘Going Bulilit’ kan ABS-CBN kun sain an humor na pinapasale kan mga aki bako man sensibilidad kan mga aki kundi an pagpahiling kan nakakangirit man daang kausmakan kan mga gurang: mga aking pinapa-act bilang urag-uragon na mga lalaki sa sarong club na may ka-table na babae na nasa katauhan kan saro man na aking babae, mga subang bako man subang pang-aki kundi hababang level nin humor na pina-orog pa an kababaan sa pagdagdag nin mga pisikal na aspekto. Yaon man an pagratak sa psychological development kan sarong aki siring sa pagtaong atensyon sa mga pisikal na kakundian, kaiba naman an paghusga kun an sarong aki makanos o magayon. An magayon may reward, asin an makanos iyo an ngingiritan. Dai daw na dapat hilingon man kun an esteem kan sarong aki naapektaran kan categorization na ginigibo kan mga gurang na namamahala sa programa?! Abaa nang kausmakan ini! Dai man hinahagad na gibohon ko alagad suhestiyon ko sa mga magurang na dai nanggad nindo padalanon an saindong mga aki kan mga programang siring kaini. Asin huli digdi, dai ta man masosolsol an sosyudad kun sa huri, mga pan-sulnupan na dalanon man giraray an pinapadalan ta sa satong kaakian.
An mga magurang igwa nin dakulang papel sa pagtalubo kan mga aki huli ta an pamilya an enot na kinaban kan sarong aki. Digdi niya enot na nakukua an mga values na dadarahon niya hanggan siya maggurang asin magpundar man nin sadiring pamilya. Anuman na saiyang nanudan digdi, minahurma sa kun ano an saiyang magiging karakter asin man an saiyang magiging kontribusyon sa sosyudad asin sa saiyang kapwa. Kun an sarong aki nakamate nin dakulang pagkamoot sa saiyang pagkaaki, ini saiyang dadarahon asin matabang siya tanganing panoon man nin pagkamoot an hinihiroan niyang kinaban.
Mamundo an sinabi ni Rene Villanueva, alagad ini sarong hamon tanganing satong negaran, negaran na may kaibahan na kasimbagan sa sarong komplikadong kadipisilan na inaagihan kan satong panahon. Atamanon ta an satong mga kaakian huli ta sinda an mga kasangli ta sa maabot na panahon. Kun muya tang magin magayon asin maogma an masunod na ladawan kan kinaban, gibohon ta man na maogma an proseso kan pagkaaki kan satong mga aki. Kun pagaatid-atidon, kun dai ta man sana itinatao sainda an kamugtakan na kaipuhan ninda bilang mga aki, tadaw ta apodon ta pa sinda na satong mga anghel?
Comments