Pagtubod asin paggumud-gumod
PUSOG na institusyon an Romano Katolikong simbahan sa satong nasyon. Aram ta ini gabos, asin ini sarong bagay na inabot na nin manlaenlaen na pangyayari, negatibo asin positibo, pagsunod asin rebelyon, pagtubod asin pagtalikod, pag-omaw asin pagtuyaw, sa dalagan kan historya kan simbahan bilang parte kan satong nasyon. An agi-agi kan Simbahan nakagamot na sa sadiri tang kultura mantang sa kultura tang ini dakulaon man an parte kan Simbahan. An mga importanteng petsa sa satong pansosyudad na kalendaryo: an aldaw na Domingo, an pintakasi kan sarong banwaan, an pagselebrar kan Kapaskuhan; an mga mayor na pangyayari sa satong personal na buhay Kristiyano: an pagbonyag, enot na komunyon, kasal, asin iba pa; gabos ini igwang direktang relasyon sa satong pagiging Katoliko.
Kaibahan kan pag-aagoman kan kultura asin relihiyon an paggamit kan bernakular o sadiring tataramon o lenggwahe sa laog kan Simbahan. Ini an satong paagi kan pagpapahayag kan pag-oyon sa pagtubod sa relihiyon na kinabibilangan; asin ini man an pinakamakusog na ladawan na nagpapahiling kan pagsasaro kan katutubong tradisyon asin man kan pagsamba. Sa paagi man kan paggamit kan sadiring tataramon sa mga banal na rito, siyerto na hararom na nasasabotan kan gabos an saindang ginigibo asin dai sana kita naggugumud-gumod nin mga dayong tataramon. Maogma an ritwal kan Katolikong Misa kun ini aktibo asin igwa nin mahiwas na partisipasyon kan gabos na parasimba, kun sain an pagpapahayag nin pagtubod nagigin totoo asin buhay pareho sa personal na eksperyensya asin man sa eklesyal na lado.
Alagad nagtatalubo an paghadit kan dakol na Katoliko, orog na idtong mga kontemporanyo, sa pagluwas kan kahurutan ni Papa Benedicto XVI na ibalik sa daan na paagi an pagselebrar kan Santa Misa. Kun mapapansin, sa dakol na parokya sa Bikol, an bago—alagad lumang pardon—kan Misa na an sinusunod. Sa kontemporanyong Katolikong arog ko, komplikado asin suhay sa sako an rito na pagmate ko nawara an sensibilidad kan personal na pagsamba, asin ini naging isyu na sana kun an rito nakapadron sa orihinal na Latin, asin dai na hinihiling an katutubong pagmate, garo baga dai na kinonsiderar kun sain na parte kan kinaban irorokyaw an Santa Misa. Kaya an dating ‘Mapasaindo an Kagurangnan’ na sinisimbag nin ‘Asin mapasaimo man’ nagin ‘An Kagurangnan mapasaindo (Dominus Boviscum)’ na sisimbagon nin ‘Asin sa saimong espiritu (Et cum spiritu tuo).’ Nag-orog pa an paghadit kan nagluwas an bareta na puwedeng magbalik an Simbahan sa Latin na huli subuot sa padagos na pagrayo sa orihinal na rito kan Santa Misa. An baretang ini nagguno nin reaksiyon bako sana sa ordinaryong Katoliko alagad magin sa mga awtoridad kan Simbahan: mga obispo asin kapadian na bukas an paghiling sa mga paghiro kan mga kagtubod sa saindang mga parokya, mga awtoridad na hinihiling an posibleng epekto kaini sa pagtubod kan katutubong Katoliko. Igwa pa nganing pag-alangan na ipinahayag sa mga entrebista sa telebisyon sa nagkakapirang mga padi—bako digdi sa Bikol—huli man sa saindang kakulangan sa pagkasabot kan Latin.
Matatandaan na sa dekretong Sancrosanctum Concilium sa Ikaduwang Konsilyo Batikano nabago an pagrokyaw kan Santa Misa hali sa Latin na Tridentinong paagi pasiring sa paggamit kan modernong bernakular na tataramon. An pagbabagong ini dara kan pagrani kan pagtubod duman sa mga sosyudad na dai man nagtataram nin Latin, kun sain an paggamit kan dayong lenggwahe nagin kaolangan logod sa mayaman na pagsamba. Tandaan man na an Latin sarong gadan na lenggwahe, boot sabihon mayong sosyudad na minagamit kaini, apuwera na lang sa mga akademya.
Digdi sato sa Kabikolan na igwang mayaman—biyong minasilyab, minalampaw, asin minawarak—na Katolikong pagtubod, an Santa Misang nagimatan ta, orog na satong mga kontemporanyong Katoliko, nakagamot na sa sato, sa paagi nin pagsambang buhay an satong sensibilidad, an agi-agi bilang mga katutubo kan rona na ini. Igwa kitang responsibilidad na ipadagos ini, asin magpahayag kun igwa man nin kaolangan na nangyayari magin sa laog kan institusyon. Sa ngunyan, an paghadit asin pagkontra naipapahayag sana sa urulay-ulay nin mag-aramigo, sa laog kan harong, o kun sain pa na an tingog dai nakakaabot sa Simbahan mismo. Sa hiling ko, an Simbahan madangog—dapat nanggad na magdangog man—kan satong mga agrangay huli ta ini sarong responsibilidad niya man, asin na kita bilang parte kan Simbahan maninigo man na dangogon. An pahayag kan Santo Papa kaipuhan man adalan, dai man sana tulus-tulos na dapat gibohon, huli ta multi-kultural an kinamumugtakan kan Simbahan. Ta kun mayong pag-aadal asin reaksiyon, magigin awtoritatibo sana an Papa sa paggamit kan saiyang kapangyarihan, sarong negatibong pasabong, siring sa sinabi kan Aleman na padi asin teologong si Hans Küng.
Dai ta naman logod halaton na an rito kan satong pagtubod maibaba duman sa lebel na ini isyung linggwistika na sana. Minasimbag kita sa tinataram kan padi na dai gikan sa daghan kundi sa halanuhan sana, gumud-gumod na sana, basta sana makasimbag. Asin mapuli na pagkatapos kan misa-misa, misa-misa na sana ta dai ta naman nasasabotan. Alagad orog na makangirhat sa gabos, minsan nangi may nagsisirimba, na sa pagtaram kan padi dai nang simbag an madangog.
Kaibahan kan pag-aagoman kan kultura asin relihiyon an paggamit kan bernakular o sadiring tataramon o lenggwahe sa laog kan Simbahan. Ini an satong paagi kan pagpapahayag kan pag-oyon sa pagtubod sa relihiyon na kinabibilangan; asin ini man an pinakamakusog na ladawan na nagpapahiling kan pagsasaro kan katutubong tradisyon asin man kan pagsamba. Sa paagi man kan paggamit kan sadiring tataramon sa mga banal na rito, siyerto na hararom na nasasabotan kan gabos an saindang ginigibo asin dai sana kita naggugumud-gumod nin mga dayong tataramon. Maogma an ritwal kan Katolikong Misa kun ini aktibo asin igwa nin mahiwas na partisipasyon kan gabos na parasimba, kun sain an pagpapahayag nin pagtubod nagigin totoo asin buhay pareho sa personal na eksperyensya asin man sa eklesyal na lado.
Alagad nagtatalubo an paghadit kan dakol na Katoliko, orog na idtong mga kontemporanyo, sa pagluwas kan kahurutan ni Papa Benedicto XVI na ibalik sa daan na paagi an pagselebrar kan Santa Misa. Kun mapapansin, sa dakol na parokya sa Bikol, an bago—alagad lumang pardon—kan Misa na an sinusunod. Sa kontemporanyong Katolikong arog ko, komplikado asin suhay sa sako an rito na pagmate ko nawara an sensibilidad kan personal na pagsamba, asin ini naging isyu na sana kun an rito nakapadron sa orihinal na Latin, asin dai na hinihiling an katutubong pagmate, garo baga dai na kinonsiderar kun sain na parte kan kinaban irorokyaw an Santa Misa. Kaya an dating ‘Mapasaindo an Kagurangnan’ na sinisimbag nin ‘Asin mapasaimo man’ nagin ‘An Kagurangnan mapasaindo (Dominus Boviscum)’ na sisimbagon nin ‘Asin sa saimong espiritu (Et cum spiritu tuo).’ Nag-orog pa an paghadit kan nagluwas an bareta na puwedeng magbalik an Simbahan sa Latin na huli subuot sa padagos na pagrayo sa orihinal na rito kan Santa Misa. An baretang ini nagguno nin reaksiyon bako sana sa ordinaryong Katoliko alagad magin sa mga awtoridad kan Simbahan: mga obispo asin kapadian na bukas an paghiling sa mga paghiro kan mga kagtubod sa saindang mga parokya, mga awtoridad na hinihiling an posibleng epekto kaini sa pagtubod kan katutubong Katoliko. Igwa pa nganing pag-alangan na ipinahayag sa mga entrebista sa telebisyon sa nagkakapirang mga padi—bako digdi sa Bikol—huli man sa saindang kakulangan sa pagkasabot kan Latin.
Matatandaan na sa dekretong Sancrosanctum Concilium sa Ikaduwang Konsilyo Batikano nabago an pagrokyaw kan Santa Misa hali sa Latin na Tridentinong paagi pasiring sa paggamit kan modernong bernakular na tataramon. An pagbabagong ini dara kan pagrani kan pagtubod duman sa mga sosyudad na dai man nagtataram nin Latin, kun sain an paggamit kan dayong lenggwahe nagin kaolangan logod sa mayaman na pagsamba. Tandaan man na an Latin sarong gadan na lenggwahe, boot sabihon mayong sosyudad na minagamit kaini, apuwera na lang sa mga akademya.
Digdi sato sa Kabikolan na igwang mayaman—biyong minasilyab, minalampaw, asin minawarak—na Katolikong pagtubod, an Santa Misang nagimatan ta, orog na satong mga kontemporanyong Katoliko, nakagamot na sa sato, sa paagi nin pagsambang buhay an satong sensibilidad, an agi-agi bilang mga katutubo kan rona na ini. Igwa kitang responsibilidad na ipadagos ini, asin magpahayag kun igwa man nin kaolangan na nangyayari magin sa laog kan institusyon. Sa ngunyan, an paghadit asin pagkontra naipapahayag sana sa urulay-ulay nin mag-aramigo, sa laog kan harong, o kun sain pa na an tingog dai nakakaabot sa Simbahan mismo. Sa hiling ko, an Simbahan madangog—dapat nanggad na magdangog man—kan satong mga agrangay huli ta ini sarong responsibilidad niya man, asin na kita bilang parte kan Simbahan maninigo man na dangogon. An pahayag kan Santo Papa kaipuhan man adalan, dai man sana tulus-tulos na dapat gibohon, huli ta multi-kultural an kinamumugtakan kan Simbahan. Ta kun mayong pag-aadal asin reaksiyon, magigin awtoritatibo sana an Papa sa paggamit kan saiyang kapangyarihan, sarong negatibong pasabong, siring sa sinabi kan Aleman na padi asin teologong si Hans Küng.
Dai ta naman logod halaton na an rito kan satong pagtubod maibaba duman sa lebel na ini isyung linggwistika na sana. Minasimbag kita sa tinataram kan padi na dai gikan sa daghan kundi sa halanuhan sana, gumud-gumod na sana, basta sana makasimbag. Asin mapuli na pagkatapos kan misa-misa, misa-misa na sana ta dai ta naman nasasabotan. Alagad orog na makangirhat sa gabos, minsan nangi may nagsisirimba, na sa pagtaram kan padi dai nang simbag an madangog.
Comments