Panahon kan mga oragon

HALOY nang tinutubudan na saro sa mga tinatakutan kan mga pulitiko sa lado nasyonal iyo an inaapod na Bikol Bloc. Ini an paghiling na an mga Bikolano igwa nin solidong boto sa siisay man na kandidatong napupusuan ninda. Hanggan sa ngunyan, positibo an ladawan kan karakter na ini magin sa mga dayuhan. Ini an nagpagana ki Jovito Salonga sa Bikol sa pirilian sa pagka-presidente kan taon 1992, asin ini man an nagpagana sa Bikol sa aki kaining si Raul Roco sa pagka-presidente nakaaging duwang pirilian. Dai mapalad an duwang pangaran na nasambit sa pagkawit kan pinakahalangkaw na posisyon sa nasyon, alagad an boto kan Bikol nagpatakig sa ibang agit-agitan na mga pulitiko tanganing ikonsiderar an Bikol bilang sarong importanteng parte kan nasyonal na pirilian. Mala ngani an presenteng presidente ta dai nanggad makua-kua an pag-oyon kan mga Bikolano, sagin-sagin man ngayang ipinadara digdi an saiyang aki para man daa sa marhay na obheto. Ini an poder na igwa an Bikol Bloc.

Iyo man ini an paliwat-liwat na nagluwas sa ngimot kan mga Bikolanong parasurat na sinda Jun Balde asin Marne Kilates mantang luhay-luhay na ibinibiklad kun siisay man nanggad an ganador sa Salita ng Taon sa nakaaging Sawikaan 2007 na ginibo duman sa Unibersidad kan Pilipinas sa Diliman. An taun-taon na Sawikaan pinagpapadrinohan kan Filipinas Institute of Translation, National Commission for Culture and the Arts, asin kan Kolehiyo ng Arte at Literatura kan UP. Tolong gayo sa doseng tataramon na iprinisentar duman dara nin mga Bikolano: ‘miskol’ ni Adrian Remodo, ‘ro-ro’ ni Kristian Cordero, asin ‘oragon’ ni Dr. Danilo Gerona. Tolong mga paratukdo sa Ateneo de Naga University, asin tolong mga paratulod kan kultura asin kagayonan kan rehiyon. An tolong tataramon na ini nagdakop kan pansin kan mga nag-atendir kan programa duman sa Pulungang Recto kan Faculty Center kan UP College of Arts and Letters. An ‘miskol’ ni Adrian an nagguno kan Salita ng Taon, asin an ‘ro-ro’ ni Kristian iyo man an nagpanduwa, an ‘oragon’ ni Sir Danny na binasa kan saindong lingkod duman sa laog kan programa nagguno nin parehong pag-omaw asin pagkasabot sa rarom kan tataramon na ‘oragon’ na nagin katakod na kan buhay kan siisay man na Bikolano. An tolong tataramon na iprinisentar sa paagi nin paglahad nin paghorop-horop sa mga ini, naghimo nin manlaen-laen na positibong reaksyon na mayormenteng nakasentro sa rarom asin hiwas kan mga paghorop-horop na binarasa.

‘Bikol Bloc’ man an sambit kan National Artist for Literature na si Virgilio Almario na nagpahayag kan saiyang kaogmahan sa onrang ginuno kan satong mga katood duman sa Sawikaan.

Siring sa titulo ko kan edisyon na ini, nahihiling kong ngunyan man nanggad panahon nin mga oragon. Panahon nin mga Bikolano na minaulanto an ngaran sa pagpapayaman kan ladawan kan Kabikolan bako sana bilang lugar na magayon, kundi nin mga taong igwang marhay asin hararom na kabatiran.

Matatandaan na kan 2006 ginuno ni Kristian asin ni Carlo Arejola an pangaturugan kan mga parasurat na Palanca Award for Literature, bago man magtapos an taon nahimo ni Kristian an Madrigal Best First Book Award. Si Christine Bellen man na propesor sa Ateneo de Manila asin tubong Tabaco City iyo an nagpapadagos kan mga obra ni Severino Reyes na Mga Kuwento ni Lola Basyang. Si Manoy Frank Peñones, na taga-Iriga, sa saiyang Ford scholarship sa California nagguno nin onra para sa saiyang mga rawitdawit. Si Jun Balde na taga-Oas nakua liwat an National Book Award para sa saiyang nobela. Kan 2006 nagluwas an orog kagayon na libro kan taga-Pili asin propesor man sa AdMU na si Alvin Yapan. Bago matapos an taon na ini, nagkakapirang Bikol na libro an linalaoman na maruluwas, kaiba an Barukikik na journal kan Kabulig, an mga dula ni Carlo Arejola, an pantolong libro ni Kristian, an panduwang libro ni Manoy Frank, asin, logod man, an enot na koleksyon kan sakong mga rawitdawit.

An mga pagtulod na ini kan ladawan kan Kabikolan, na sa kabilugan saro man sanang humildidong lakdang tanganing, sa satong saradit—o darakula man—na paagi maipamate an satong pagmakulog sa rehiyon, nagpapatotoo man nanggad sa agresibong pagtarabangan na ikurahaw sa kagabsan na buhay an satong kultura, may naghihiro, asin na kita, sosog ki Manoy Frank, bako na sanang mga taong lipod, alagad, mga aktibong parte kan pagpapadagos asin pagpapayaman kan Bikolnon na ‘kayaonan.’

Ini an panahon kan mga oragon, madya na makiorag na.