Aking gurang, gurang na aki
IGWA nin signos na nakatamong sa satong sosyudad ngunyan. Minsan, huli man ta labi na ini kalakop, asin ta kita man dakulang parte kaini, tibaad dai ta na ini nahihiling. Kun kaidto sigurong panahon, malataw ining marhay, mahihiling na labi-kalinaw, asin magkakawsa nin mga paggumud-gumod. Iyo ini an signos kan mga aking gurang, asin mga gurang na aki. Ironiya kun iisipon, alagad sa pag-agi kan panahon nagigi na sanang paralelismo huli ta parehong an paghiro magkabaing sana. An mga aki minalaktaw pasiring sa amay na paggurang, asin man an mga gurang man minarûrô pabalik sa pagiging siring sa mga aki—ini idtong sinasabing daing ginurangan. Tibaad makangirit sana an imahen kan siring na mga pangyayari, alagad igwa ining epekto sa pangkagabsan na kalakawan. Kaya kun makakadangog kita nin mga komentaryo gikan duman sa mga naabot pa kan inaapod tang ‘old school,’ isipon ta na sana na sa likod kan gabos, igwa man nanggad sindang mensahe na dapat tang tungkusan.
Sa mga nakaaging aldaw, igwa nin duwang dakulang okasyon na nag-agi. Ini an pirilian sa barangay asin man an piyestang kalag. Kun panong nakaabot ako sa mga signos na nasabi ko, ini huli kan obserbasyon ko kan mga pangyayaring nahaman sa duwang magkasuhay na okasyon na ini.
Enoton ta an pirilian sa barangay. Nakakamungnan para sa sako na maaraman na dawa an sa lado pa sana kan Sangguniang Kabataan, igwa nang kurapsyon asin igwa nang barakalan nin boto. Sa hagbayon o hoben pang edad, an kaakian, na linalaoman kuta na magigin mga pamayo kan satong banwaan, namantsahan na kan atî asin batâ kan pulitika. Ini sarong bagay na dapat na gayo niyatong ikangirhat huli ta ini nagpapasabong sa pagkalapâ kan paaboton na mga panahon. Kun ngunyan pa sana, si mga linalaoman tang mga magigin pamayo kurakot na, ano pa daw kun sinda inugatan na asin makunat na an kublit. Ini dapat tang ikangirhat huli kun aarog-arogón ta an mga orakulo kan enot na panahon, sasabihon ninda: “madiklom, madiklom, labi kadiklom na mga aldaw an maarabot.” Kun siring man nanggad nang mga bagay an nangyayari ngunyan, ano pa man na kaliwanagan an lalaoman ta?
Alagad, an orog pang makangirhat iyo na an kurapsyon na gibo kan mga hagbayon tang pamayo nangyayari sa pagtulod asin pagkunsinti kan mga gurang. An orog-orog pang nakakanghirhat, nakakatakig na katotoohan, iyo na igwang mga kadidato sa SK na mga magurang man sana ninda an namakal nin boto asin nanaó nin kwarta. Sa sarong pangyayari, nawarâ, naparà, napuhò, nagabâ si mga taon nin pagtukdo sa mga kaakian kan tama asin malinig na kalakawan asin agi-agi sa buhay. Kanúgon sana. Tadaw ta nagpa-eskwela pa, nagtukdo pa nin karahayan asin kalinigan nin boot sa saindang mga aki, kun ngunyan tutukduan man sana sindang magputik asin maghâbon? Sa mga kamagurangan na siring an ginibo, kaipuhan kamong masupog sa saindong mga sadiri, sa saindong mga aki, asin sa sosyudad.
Si aki pinagurang, si gurang nagsa-aki.
An panduwang obserbasyon nahiling ko sa kamposanto, sa ibabaw kan mga pantyong kun sain nakatindog an kwatro-kantos, mga plastik na baso, asin kadikit na sumsuman. Sa palibot saralak na an mga gurang asin mga aki sa irinuman asin burutugan, dai nang pagkakaiba, dawa sa arapudan. Dai ta na ibali an tuyong pagbalgar kan liquor ban. Nawara na si paggalang kaidto, nawara naman si mga titulong tiyong, manoy, tata, asin iba pa. Huli kaiyan, naisip ko na tibaad natural sana man an pagtaong galang nawawara pag-abot kan panahon. Alagad, ini sarong anomalya na an epekto mahiwas an naaabot. Naghahali ini kan orden sa sosyudad asin ribok sana an maluwas sa katapusan. Dikit sanang panahon, an mga aki dai ibang aram kundi bisyo, ini saindang kawaran asin digdi daog an saindang puturo. Kabaing sana ini kan kurapsyon sa pirilian sa SK, kun ipapadagos ta, dai ta paglaoman na marhay an nuudmang maabot. Siring man, kun pagaati-atidon, nangyayari ini huli ta an hinahali man kan mga gurang an saindang pagiging maninigong igalang. Kun oobserbahan ngani, orog na dakol an hoben pang kandidato an naggagana ngunyan kisa mga may edad na. Nagpapahiling sanang igwang kapagalan na namamatean an banwaan sa padalagan kan mga gurang, asin sinda kaipuhan nang sanglîán. Dai man logod ini ikaraot nin boot ninda, obserbasyon sana.
Bantog sato an kasabihan na ‘tanoson an kahoy mantang lâbas pa.’ Maliwanag an sinasabi kaini sato. Kaya kanigoan na gayo an satong pagboot na marhay an edukasyon kan satong kaakian, ginagastusan ta ini asin tinatawan nin magkakanigong panahon. Ginigibo ta an gabos na paagi tanganing an pagbilog sa pagkatao kan satong mga hagbayon magin magayon asin marhay na mga syudadano. Kun ini sasayangon sa saro o duwang pangyayari na matulod sainda tanganing magin mga taong kauuyaman, kaaanggutan asin isisikwal kan kagabsan, ini na gayod an pinakadakulang anomalya asin pagkadaog na magigibo kan mga kagurangan. Matungkusan ta man logod ini mantang dai pa huri an gabos.
Sa mga nakaaging aldaw, igwa nin duwang dakulang okasyon na nag-agi. Ini an pirilian sa barangay asin man an piyestang kalag. Kun panong nakaabot ako sa mga signos na nasabi ko, ini huli kan obserbasyon ko kan mga pangyayaring nahaman sa duwang magkasuhay na okasyon na ini.
Enoton ta an pirilian sa barangay. Nakakamungnan para sa sako na maaraman na dawa an sa lado pa sana kan Sangguniang Kabataan, igwa nang kurapsyon asin igwa nang barakalan nin boto. Sa hagbayon o hoben pang edad, an kaakian, na linalaoman kuta na magigin mga pamayo kan satong banwaan, namantsahan na kan atî asin batâ kan pulitika. Ini sarong bagay na dapat na gayo niyatong ikangirhat huli ta ini nagpapasabong sa pagkalapâ kan paaboton na mga panahon. Kun ngunyan pa sana, si mga linalaoman tang mga magigin pamayo kurakot na, ano pa daw kun sinda inugatan na asin makunat na an kublit. Ini dapat tang ikangirhat huli kun aarog-arogón ta an mga orakulo kan enot na panahon, sasabihon ninda: “madiklom, madiklom, labi kadiklom na mga aldaw an maarabot.” Kun siring man nanggad nang mga bagay an nangyayari ngunyan, ano pa man na kaliwanagan an lalaoman ta?
Alagad, an orog pang makangirhat iyo na an kurapsyon na gibo kan mga hagbayon tang pamayo nangyayari sa pagtulod asin pagkunsinti kan mga gurang. An orog-orog pang nakakanghirhat, nakakatakig na katotoohan, iyo na igwang mga kadidato sa SK na mga magurang man sana ninda an namakal nin boto asin nanaó nin kwarta. Sa sarong pangyayari, nawarâ, naparà, napuhò, nagabâ si mga taon nin pagtukdo sa mga kaakian kan tama asin malinig na kalakawan asin agi-agi sa buhay. Kanúgon sana. Tadaw ta nagpa-eskwela pa, nagtukdo pa nin karahayan asin kalinigan nin boot sa saindang mga aki, kun ngunyan tutukduan man sana sindang magputik asin maghâbon? Sa mga kamagurangan na siring an ginibo, kaipuhan kamong masupog sa saindong mga sadiri, sa saindong mga aki, asin sa sosyudad.
Si aki pinagurang, si gurang nagsa-aki.
An panduwang obserbasyon nahiling ko sa kamposanto, sa ibabaw kan mga pantyong kun sain nakatindog an kwatro-kantos, mga plastik na baso, asin kadikit na sumsuman. Sa palibot saralak na an mga gurang asin mga aki sa irinuman asin burutugan, dai nang pagkakaiba, dawa sa arapudan. Dai ta na ibali an tuyong pagbalgar kan liquor ban. Nawara na si paggalang kaidto, nawara naman si mga titulong tiyong, manoy, tata, asin iba pa. Huli kaiyan, naisip ko na tibaad natural sana man an pagtaong galang nawawara pag-abot kan panahon. Alagad, ini sarong anomalya na an epekto mahiwas an naaabot. Naghahali ini kan orden sa sosyudad asin ribok sana an maluwas sa katapusan. Dikit sanang panahon, an mga aki dai ibang aram kundi bisyo, ini saindang kawaran asin digdi daog an saindang puturo. Kabaing sana ini kan kurapsyon sa pirilian sa SK, kun ipapadagos ta, dai ta paglaoman na marhay an nuudmang maabot. Siring man, kun pagaati-atidon, nangyayari ini huli ta an hinahali man kan mga gurang an saindang pagiging maninigong igalang. Kun oobserbahan ngani, orog na dakol an hoben pang kandidato an naggagana ngunyan kisa mga may edad na. Nagpapahiling sanang igwang kapagalan na namamatean an banwaan sa padalagan kan mga gurang, asin sinda kaipuhan nang sanglîán. Dai man logod ini ikaraot nin boot ninda, obserbasyon sana.
Bantog sato an kasabihan na ‘tanoson an kahoy mantang lâbas pa.’ Maliwanag an sinasabi kaini sato. Kaya kanigoan na gayo an satong pagboot na marhay an edukasyon kan satong kaakian, ginagastusan ta ini asin tinatawan nin magkakanigong panahon. Ginigibo ta an gabos na paagi tanganing an pagbilog sa pagkatao kan satong mga hagbayon magin magayon asin marhay na mga syudadano. Kun ini sasayangon sa saro o duwang pangyayari na matulod sainda tanganing magin mga taong kauuyaman, kaaanggutan asin isisikwal kan kagabsan, ini na gayod an pinakadakulang anomalya asin pagkadaog na magigibo kan mga kagurangan. Matungkusan ta man logod ini mantang dai pa huri an gabos.
Comments