Kasálan redux
SA halabang panahon, an tradisyon kan pag-aaragoman sa satong nasyon, orog na sa mga probinsiya, nakapadron sa agi-aging nakua ta sa mga dayong Espanyol. Kun kaya an pag-aagom digdi sato pirming igwang katakod nin pagtubod. Dai puwedeng dai, puwera na sana duman sa inabot na nin kosmopolitan na konsepto kan pagsasaro kan duwang tao na nangyayari magin sa luwas man kan kudal kan simbahan. Alagad, sa orog na mahiwas na paghiling, minadanay na an institusyon kan pag-aagom nagiging dai balido, kumpleto, asin pusog kun ini ginigibo na bako sa lindong kan pagiging sakramento, kun bako sa simbahan. Kaya, yaon pa man giraray an paghiling na an kasal na sibil sarong kasal na dai kumpleto, o orog pa, haros bakong totoo. Sa laba kan Kristiyanismo sa Pilipinas, namukna an pagtubod na an institusyon kan pag-aagom nagigin balido sana kun ini benditado sa rito kan matrimonyo. Huli man kaini, nagiging rason kan kadakol an dai nguna pagpapakasal sa simbahan huli ta dai pang kuwartang pampakasal. Nagiging dakulang impresyon logod na huli ta an kasal sa simbahan, kaipuhan na sundan ini nin kanigoan na mga paghahanda, proseso, asin kun anu-ano pa. Mantang an kasal sa huwes, dawa mayong handa, puwede.
Igwang mga lugar na an tradisyon nin kasalan igwang kasugpon na mga makangangalas na proseso. Makangangalas huli ta minapakubhan ini sa ibang kultura kun kasal an pag-uulayan. Halimbawa kaini an pagselebrar kan kasal sa kadakol na barangay kan Riconada. Duman dakulaon na konsiderasyon an mga partidaryo, mga kataraid na harong, asin mga ka-barangay. Bago pa man an aldaw kan kasal, an pag-bunô kan mga bubunûon dai na poproblemahon huli ta an mga kalalakihan sa barangay an magiribo kaiyan. Kun nagkukulang-kulang man an mga kubyertos, mayo man problema huli ta an kataraid matarabang para digdi. (An mangyayari, an mga kubyertos sa handaan igwang mga marka, arog kan tursidong nakabugkos, marka nin kyutiks, o ukit nin initials, tanganing mabawi pa kan nag-ambag an saiyang mga kubyertos.) Dai naman problema an paraluto ta kadakol kan mga maarabot. Kadakol pang iba.
Maogma an mga ladawan na nahahaman mantang naghahanda para sa kasalan. Kun orog na maalwan, makakahiling ka pa nin mga lumang lata nin biskwit na ginigibong hurno para sa biko na ipapanao sa mga maninong o maninang sa kasal. “Pahatod” an apod digdi. Kun sa ibang lugar, an ninong asin ninang an dapat na magtao sa saindang magiging mga subrino o subrina sa kasal, sa Rinconada, an kakasalon an dapat na magtao. Sa dakol na panahon, dakula an dagdag kaini sa gastos kan bilog na aktibidad.
An balik kaini, sa pirang aldaw, mawawaraan an kag-kusina nin saiyang kusina. Huli ta an kusina niya mabubuksan para sa mga luwas-laog na taong minatabang (o minasahong-sahong sana man) sa paghanda. Sa kadakol man na panahon, nawawara man an diretso kan kasalon asin kan saiyang mga partidaryo sa kun anong gustong putahe an rurulutuon. Orog na masaklap kun an lampas sanggatos na kilong orig na binunô aboton nin pipirang luto sana huli man sa kadakol na mga normal sanang paipit. Siring na nagigin remalaso man an daing katapusan na irinuman nin arak na nagiging kaolangan logod sa paghanda.
Sa panahon ngunyan na an kasalan sa reception center na ginigibo, an mga bagay na sakong nasambit mga kanigoan na sana. Alagad, tibaad orog na kanigoan kun puwera sa reception, igwa pa sa harong. Nagtutulod ini nin tolong proseso, an pagpakakan bago an kasalan, an pagpakakan sa kasalan (reception), asin man an pagpakakan pagkatapos kan gabos. Kun paghohorop-horopan ta an suanoy nang debate kan pagpapakasal, mahapot kita kun arin man nanggad an importante sa pagpapakasal, an kamawotan na magsaro habambuhay asin butngulan an kamawotan na ini sa paagi kan pormal na pagriribayan nin panata nin pagkamoot na daing sagkod, o an magtaong kaogmahan sa gabos na taong maatendir? Bako daw an orog na importante an kusog kan pag-agha na magheras nin buhay?
Tubod ako na an pagbutngol kan gawe nin pag-aagom nangangaipuhan nin pagapresyar asin pag-validate kan mga katood, orog na kan mga mahal sa buhay kan parehong lado, kagbabae man o kaglalaki. Nagpapapusog ini kan pag-iibahan kan mag-agom. Alagad, dai nanggad ako tubod sa kasalan na pagpagarbo na sana an katuyuhan, o pagpadagos sana kan kanigoan na tradisyon nin pagiging labi-kaalwan sa paggastos. Kadakol nang beses ini sinabi, alagad dai pa nanggad natutungkusan hanggan ngunyan: sa paghahanda sa kasal, logod orog tang paghandaan an bagong buhay may-agom, bako sanang an kun anong mangyayari sa kasalan.
Igwang mga lugar na an tradisyon nin kasalan igwang kasugpon na mga makangangalas na proseso. Makangangalas huli ta minapakubhan ini sa ibang kultura kun kasal an pag-uulayan. Halimbawa kaini an pagselebrar kan kasal sa kadakol na barangay kan Riconada. Duman dakulaon na konsiderasyon an mga partidaryo, mga kataraid na harong, asin mga ka-barangay. Bago pa man an aldaw kan kasal, an pag-bunô kan mga bubunûon dai na poproblemahon huli ta an mga kalalakihan sa barangay an magiribo kaiyan. Kun nagkukulang-kulang man an mga kubyertos, mayo man problema huli ta an kataraid matarabang para digdi. (An mangyayari, an mga kubyertos sa handaan igwang mga marka, arog kan tursidong nakabugkos, marka nin kyutiks, o ukit nin initials, tanganing mabawi pa kan nag-ambag an saiyang mga kubyertos.) Dai naman problema an paraluto ta kadakol kan mga maarabot. Kadakol pang iba.
Maogma an mga ladawan na nahahaman mantang naghahanda para sa kasalan. Kun orog na maalwan, makakahiling ka pa nin mga lumang lata nin biskwit na ginigibong hurno para sa biko na ipapanao sa mga maninong o maninang sa kasal. “Pahatod” an apod digdi. Kun sa ibang lugar, an ninong asin ninang an dapat na magtao sa saindang magiging mga subrino o subrina sa kasal, sa Rinconada, an kakasalon an dapat na magtao. Sa dakol na panahon, dakula an dagdag kaini sa gastos kan bilog na aktibidad.
An balik kaini, sa pirang aldaw, mawawaraan an kag-kusina nin saiyang kusina. Huli ta an kusina niya mabubuksan para sa mga luwas-laog na taong minatabang (o minasahong-sahong sana man) sa paghanda. Sa kadakol man na panahon, nawawara man an diretso kan kasalon asin kan saiyang mga partidaryo sa kun anong gustong putahe an rurulutuon. Orog na masaklap kun an lampas sanggatos na kilong orig na binunô aboton nin pipirang luto sana huli man sa kadakol na mga normal sanang paipit. Siring na nagigin remalaso man an daing katapusan na irinuman nin arak na nagiging kaolangan logod sa paghanda.
Sa panahon ngunyan na an kasalan sa reception center na ginigibo, an mga bagay na sakong nasambit mga kanigoan na sana. Alagad, tibaad orog na kanigoan kun puwera sa reception, igwa pa sa harong. Nagtutulod ini nin tolong proseso, an pagpakakan bago an kasalan, an pagpakakan sa kasalan (reception), asin man an pagpakakan pagkatapos kan gabos. Kun paghohorop-horopan ta an suanoy nang debate kan pagpapakasal, mahapot kita kun arin man nanggad an importante sa pagpapakasal, an kamawotan na magsaro habambuhay asin butngulan an kamawotan na ini sa paagi kan pormal na pagriribayan nin panata nin pagkamoot na daing sagkod, o an magtaong kaogmahan sa gabos na taong maatendir? Bako daw an orog na importante an kusog kan pag-agha na magheras nin buhay?
Tubod ako na an pagbutngol kan gawe nin pag-aagom nangangaipuhan nin pagapresyar asin pag-validate kan mga katood, orog na kan mga mahal sa buhay kan parehong lado, kagbabae man o kaglalaki. Nagpapapusog ini kan pag-iibahan kan mag-agom. Alagad, dai nanggad ako tubod sa kasalan na pagpagarbo na sana an katuyuhan, o pagpadagos sana kan kanigoan na tradisyon nin pagiging labi-kaalwan sa paggastos. Kadakol nang beses ini sinabi, alagad dai pa nanggad natutungkusan hanggan ngunyan: sa paghahanda sa kasal, logod orog tang paghandaan an bagong buhay may-agom, bako sanang an kun anong mangyayari sa kasalan.
Comments