Apod asin iba pa

SA kadakol na kultura lain sa Pilipino, an sarong manugang pag naagom na an boot agomon, an apod niya sa saiyang mga panugangan dai minabago. Halimbawa, kun Mario an ngaran kan ama kan agom niya, madanay na Mario an apod niya digdi, orog na kun sinda nasa Estados Unidos kun sain an nangongorog na an arapudan sa ngaran sana. Kun kaya pag an sarong Pilipino bagong salta sa duman, nagngangalas siya asin minsan naiiskandalo na an apod kan sarong aki sa nakakagurang saiya pangaran sana, orog na kun dai niya man ini kadugo. Sa enot, hinihiling niya ini bilang kawaran nin paggalang sa nakakagurang, asin hinuhuna na pagkarumpag kan moral na estado kan sosyudad kan kulturang kinamumugtakan. Alagad, bako man. Huli ta iyan sana man an saindang dinakulaan asin nakatudan kan agi-agi. Dai man boot sabihon na dai sindang paggalang o dai sindang tamang paghiling sa nakakagurang.

Digdi sato sa Pilipinas, nagpapadagos pa man an pagtao nin posisyon sa satong kapwa, orog na sa mga nakakagurang, sa paagi kan pagtao ta sainda nin magkakanigong apod. Arog baga kan manay, manoy, may, pay, tata, nana, asin an orog na popular, an tiyong o tiyang. Minsan dai ta kadugo, basta nagin dayupot na sato o nagin parte na kan aroaldaw tang pagkabuhay, naaapod ta nang mánay o mánoy o táta o nána. Puwedeng ini pagbalik sana kan karahayan kan boot na ipinahiling sato. Sa hararom na paghiling, an siring na kaugalian puwedeng magin panalmingan kan sosyudad na hinihiroan. Kun paghohorop-horopan, an pagkaigwa nin mga tataramon na nagpapahayag nin pagmidbid sa orog na matua puwede man na panalmingan nin banwaan na igwang pagmakulog sa adal kan nakaagi, siring na igwa kitang paggalang sa mga naghaman kan historya, siring na igwa kitang ibang paghiling sa mga nagheras kan saindang mga kamot sa satong pagdakula bilang tao.

Para sako an gawe na ini magayon asin dapat sanang padanayon minsan an satong kinaban kinakakan na kan manlaenlaen na paghiro na dikitdikit na nagpapara sa anuman na suanoy. Sa liwat, siring sa sakong paninindugan dapit sa proseso kan satong paglingaw sa anuman na nakaagi, nangyayari ini huli ta ini satong tinutugutan. Sa mga lunadan digdi sa Bikol, mapapansin na an mga paratinda nin mga kakanon asin iba pang barakalon an apod sato pay o may. An pag-apod sato nin pay o may igwang katuyuhan na magtaong galang siring na mang-agda sa karahayan nin boot na magbakal kan saidang pinapabakal. An nakakamundo iyo na kadakol nin mga tao na naaanggot pag inaapod sindang may o pay. Garo nalilingawan ninda an saindang pagka-Pilipino na dara-dara an kulturang ini. Para sako, dakulang marhay an pagkakaiba kun ako dudulukon kan paratinda asin sasabihan ako nin “Hoy!” o “Pssst! Puto, mani, popcorn, sigarilyo, softdrinks, dulsi, asin iba pa!” kaysa “Pay, puto, mani, popcorn!” Mangirhat na sana kita kun apodon kita kan satong mga pamangkin na mga aki sa satong pangaran. Kun kinakauyam ta na inaapod kita nin may o pay, ikauyam ta naman logod na apodon kitang tatay, nanay, papa, mama, manay, manoy, tata, nana, tiyong, o tiyang. Romdomon ta na sa mga pelikula, an apat na taon na aki sa ibang nasyon inaapod an saindang para-aling sa saiyang ngaran, asin kita natatagalpo minsan pinapanluya kaini huli sa pagkadisganar sa ugaling hinihiling tang bakong marhay. Alagad kultura ninda iyan. Kun ano an igwa kita asin ini marhay, sato man na ipadagos.

Kun an apod paggalang dikit-dikit nang nawawara, igwa akong pagtubod na ini huli ta tinutugutan o puwede man na huli ta dai na kita maninigong apodon sa mga apod paggalang na ini. Tibaan nakakan na an satong agimadmad kan palsipikadong pagtubod na kita mga sulnupanon, alagad minakakan kita bako man nin mashed potato o bread rolls kundi malutong sinapna hali sa mahamot na bagas na inani sa malapok na mga paruyan kan Pilipinas. Tibaad kaipuhan tang balikan liwat an satong nakaagi asin hanapon an satong identidad huli ta ini gayod an mapagiromdom sato kun siisay kita—mga may, pay, manay, manoy, tata asin nana.