Ano an salâ sa saláng Ingles?

Huli ta biyong pinagnginingiriritan ngunyan, boot kong magsurat dapit sa nakaaging Binibining Pilipinas World 2008 na si Janina San Miguel. Puwedeng ini sarong pagdepensa saiya bako sana bilang kaayon sa kinokonsiderar bilang pinakahalangkaw na ralaban sa lado kan pagarayonan asin paororagan nin talento, kundi ini sarong apologia o pagpapaliwanag sana kan nangyari saiya bilang sarong Pilipina. Huli ta para sako si Ms. San Miguel saro man na biktima kan kolonyal na kaisipan na mas maorag an dila na minataram nin dayong tataramon orog na an Ingles.

Nginingiritan ta si Ms. San Miguel huli ta sarala an saiyang Ingles—bako man ngani na huli ta sarala an saiyang simbag. Nginingiritan siya na garo baga Ingles an satong tataramon kan kita namundag. Kun nagkataon na an saiyang simbag nasa Pilipino, tibaad siya pa an naging Bb. Pilipinas Universe.

Lataw sa ralaban sa Bb. Pilipinas an pagpaorog sa Ingles bilang iyo kinikilingan na tataramon. Garo baga ini an mayor na mapahiling kan tunay na tibay asin orag kan siisay man na kandidata. Mala ta hanggan sa panahon na ini, saralak na reparo asin pagbalubagi na inaabot kan daraga huli sa saiyang simbag. Herak man ni Ms. San Miguel. Sosog sa awtor kan librong ‘Mabuhay to Beauty’ asin sakong propesor sa UP na si Wendell Capili, si Ms. San Miguel gikan sa tios na pamilya asin nag-ayon sa Bb. Pilipinas sa pagmawot na maeksperyensiya man an duwang semanang buhay sa 5-star hotel, siring man na an mga promo materials na makukua niya puwede niya man na ikapabakal pagkatapos kan Bb. Pilipinas. Alagad sinuwerte an magayon man nanggad na daraga na makalaog sa ten finalists, asin orog pang sinuwerte na magin Bb. Pilipinas World—dawa ngani baluktok asin sarala an saiyang Ingles.

Dinipensahan na kan mga hurado an titulo ni Ms. San Miguel, sosog sainda, orog na tinatawan gabat an gayon kisa talento o simbag sa lado kan Ms. World. Sa likod kan mga ini, dakol pa man giraray an mga nagbalubagi sa daraga. Kun pagkaara sana o totoong pagmakulog, saralak na an mga motibasyon kan kadaklan.

Alagad bako daw na an satong kolonyal na ugali an maninigong solsolon kaini?

An hapot: tadaw ta an mga kandidata sa pangkinaban na mga pageants dai man gabos tataong mag-Ingles? Romdomon na kan ganahon ni Dayanara Torres an Ms. Universe, igwa man siya nin sadiring interpreter; si Minorka Mercado na gikan sa Venezuela na nag-first runner up kan gibohon digdi sa Pilipinas an Ms. Universe kan dekada nobenta, dai man nagi-Ingles. Tano na kitang mga Pilipino labi-labi an hogop-hogop na pai-Ingleson an satong mga kandidata? Siring ini sa sinurat ko kaidto dapit sa mga lokal na produkto. Tadaw ta an mga produktong Pilipino dai gayong binabakal digdi sa satong sadiring banwaan, alagad an mga dayuhan labi-labi an pag-apresyar kan mga ini.

Bako man ining diskurso sa komersyalismo kundi sarong pagreparo sa kultural na paghiling. Nagtutubod ako na kun tano na pinipirit na gayo ni Ms. San Miguel na mag-Ingles minsan dai man siya marhay digdi, ini huli ta pinipirit siya kan sosyudad na magtaram sa tataramon na tinutubudan niyang mapagana saiya. Orog na makusog an upák kun an Ingles na pagtaram marhay. Orog nganing makusog an reaksyon kun garo tunay na Anglophone an pagtaram kan Ingles. Mapapapangurus asin makantiyaw an mga paradalan kun Pilipino an simbag. Kapatalan ini. Asin kawaran nin paggalang sa sadiring kultura. Pagpapatotoo sana kan pangangaipo tang hilingon liwat an kolor kan satong kublit.

Uya an transcript kan simbag ni Janina San Miguel: (Vivian Tan) What role did your family play with you as a candidate to Binibining Pilipinas? (Janina San Miguel) Well, my family’s role for me is so important. Because there was the... they’re... they was the one... who’s very... hahaha... Oh, I’m so sorry. Uhm, my pamily... my family. Oh my God. Okay, I’m so sorry. I’m so sorry... I... I told you that I’m so confident. Eto, uhm, wait. Hahahaha. Uhm... sorry guys... because this was my really first pageant ever. Because I’m only 17 years old! And ahahaha... I... I did not expect I came from one of the taf ten... mhmmm... sooo... but I said dat my family is the most important persons in my life. Thank you.

Boot sana man manggana kan daraga. Odok sa boot man an pagmawot niya. Asin an pag-Ingles an nahiling niyang paglaom; huli ta ini an idinikta kan kontemporanyong paghiling kan sosyudad tang kaskas na kinakakan kan neokolonyalismo.

Duman sa mga nagbabalubagi, tibaad puwede sindang magin interpreter kan daraga sa pag-atubang niya sa orog na dakulang Ms. World. Sa inagihan niya sa buhay, siyertong mas hararom pa an simbag niya sa kun anuman na kaartehan na simbag ni Ruffa Gutierrez kaidto.

Image courtesy of Mabuhay Images.