Tano ta makangangalas an Mayon?

PAÏNÍT NA nin païnít an kompetisyon para sa Seven Wonders of Nature—na mátápos sa pito sanang representante kan mga natural na mga kangangalasan kan kapalibotan sa bilog na kinaban. Maogma saná ining pagsundan huli ta igwang apat na entries an Pilipinas sa ralaban na ini: an Chocolate Hills, Mt. Mayon, Puerto Princesa Subterranean River National Park, asin an Tubbataha Reef. Lataw na napapaboran kan mga turista asin mga siyentipiko an satong mga pambatò, láin pa iyan sa pagbabalangibog na ginigibo kan mga organisasyon na nagtutulog kan lambang entry (an gobyerno probinsyal kan Albay an nasa likod kan nominasyon kan Mt. Mayon). Masuwerteng gayo ta an apat tang pambatò pirming nasa top twenty (top ten ngani kan mga enot na bulan), na kun iisipon lalantupan sana kan bilyones na bóto, halimbawa, kan mga taga-India, an bóto kan mga Pilipino. O bako daw na mas internet-savvy sana an mga Pinoy? Arog man kan Tsina na igwa man nagkakapirang lista sa mga nominadong lugar. Tibaad kaya sa nakaaging walong taon inatupag nguna ninda kanigoan alagad magayon na Beijing Olympics, na nagtugdas man nin dagdag pang modernong kangangalasan: an Bird’s Nest asin an ‘masabóng’ National Aquatics Center.

Kun hararom na hihilingon, marhay an mga siring na proyekto, bastang sa katapusan dai saná komersyalismo an mangorog. Sa pag-recognize kan mga wonders of nature na ini, natatâwan nin focus an pagpadánay sa mga espesyal na lugar na kaipuhan na gayo nin pangangataman. Sa lampas 300 na nominado, nasa top ten an Cox’s Bazar Beach (Bangladesh), Sundarbans Forest (Bangladesh), Galapagos Islands, Iguasso Falls, Cappadocia Rock Formation, Mekong asin Ganges Rivers, Al-hasa Oasis sa Saudi Arabia, Amazon River and Forest, Ha-long Bay sa Vietnam.

Sa huring live ranking kan borotohan, luwas na sa top-seven an mga pambatò ta. Huli kaiyan, napahapot ako, ano man baya talaga an sarong wonder of nature?

Sosog sa diksiyunaryo, an ‘wonder,’ 1. sarong pagmate nin pagkakubhan may kasalak na pag-omaw, huli sa sarong bagay na magayon, o dai linalaoman, dai pamilyar, o dai maipaliwanag, 2. ini kalidad nin sarong tawo o bagay o pangyayari na kakaiba, asin maninigong omawon. An ‘nature’ man iyo an natural na kapalibotan asin an manlaenlaen na penomena kaini.

Boot kong mansayan an Mayon, bako huli ta ini nasa Bikol, kundi ako nagtutubod na orog pa sa ibang nominado, ini sarong totoong natural na kangangalasan kan kapalibotan. Uya an sakong mga dahilan:

Mayò ining kabaing na anupaman na bukid o bulkan sain man sa bilog na kinaban. Dawa an Fujiyama kan Japan natatamongan nin niyebe, an maka-hadeng tindog kan Mayón minahaman kan saiyang pagiging lain sa iba.

An daing-kabaing na kagayonan kan Mayon nahaman kan paliwat-liwat na pagsabog kaini sa laog nin rinibong taon. Daing anuman na interbensyon na ginibo—o magigibo—an tawo tanganing magin siring kaiyan an lawog kan Mayon.

An kangangalasan kan Mayon orog na mahihiling sa orog na peligrosong mga panahon—kun tano ta minadakol an mga tawo sa Albay sa mga panahon na minatúga an bulkan.

Kadakol an mga bulkan sa bilog na kinaban, kadakol sa mga ini an bantog, sa ngirhat kan pagtúga o anupaman, alagad an Mayon bantog na igwang kabilogan an pagiging bantog: magayon an lawog, madetalyeng nakaagi, makolor na literatura, na minasagom sa mga tawong nasa paligid kan bulkan.

Kun iisipon, an pagbóto bako an pinakamarhay na paagi tanganing mabilog an Seven Wonders of Nature. Kun ini sana an susunudon, siguradong matatambunan an bóto kan Pilipinas kan mga darakulang nasyon. Sa mga kategorya, halimbawa, kan mga sálog, bukid, gubat, mga natural formations; kadakol sanang magkakaparareho, arog baga ngaya kan Ganges (dai ko man minimenos), an salog na ini dakula an importansya sa relihiyon kan India, siring man an Mekong, alagad kadakol sindang kapareho. Kun kayâ an elemento kan wonder napaparà, marhay na sana kun an satong hinahanap Natural Sites with Great Significance to Culture and Human Activities. Alagad bako man. An hinahanap makangangalas na kalidad kan kapalibotan, daing kabaing, maninigo nin dakulang pag-omaw.

Iyo ini an dahilan kun tano ta nangangagda ako na magboto kita sa Mayon asin sa iba pang pambato kan Pilipinas. An gabos tang pambato mga totoong kangangalasan kan kapalibotan, daing kapareho sain man sa kinaban. Sa satong pagboto, igwa kitang naitatama, an pagkasabot kun ano man nanggad an wonder of nature. Dai ta nanggad na uliton si nangyari sa Banaue Rice Terraces na dai nakalaog sa New Seven Wonders of Nature, dawa ngani ini kwalipikadong marhay, asin functional pa sagkod sa ngunyan! Natahuban sana ini kan higanteng estatuwa sa Rio de Janeiro, Brazil, na bako man nganing relihiyoso an nangongorog na function ngunyan, kundi panturismo.

Kaya, para sa Mayon asin sa iba pang pambato kan Pilipinas, magboróto kita. Para sa pagboto, dumanan an www.new7wonders.com.