Politika asin nomenklatura

HAROS sarong taon na an nakakaagi kan nagsurat ako dapit sa pagpapangaran. Kun pâno kitang mga Filipino minatao nin ngaran sa mga mahal sa buhay, ini igwa nin sadiring poetika o estetika na propyong Filipino sana. Halimbawa an pagliwat-liwat nin tanong siring sa Bongbong, Tingting, Raprap, Wewe, asin iba pa. Nasambit ko man an pagsurusurumpay kan mga pangaran kan mga magurang, minsan apôon, minsan paboritong artista, arog kan Jumelmor na hali sa sinumpay na Junefrimor asin Imelda, o an pinaka-ehemplong Luzviminda na báse sa tolong isla kan satong arkipelago. Nasambit ko man an pagiging úso kan ibang pangaran, siring sa Aiza na tundag kan kasikatan ni Aiza Seguerra kaidtong 90s, o Jennifer na girà man kan dialogue sa sarong TV commercial—“Mommy, nawawala si Jennifer....”

Kun hihilingon sa lado kan estetika, igwa kitang mga nangogorog na padron, igwa kitang mga sinusundan asin reglamento na girà kun sain an ‘ngunyan’ may anino kan nakaagi, kan may kapot nin poder, kan orog na midbid, asin iba pa. Igwa kitang sinasarigan na ehemplo na minamâwot tang magin buháy man sa satong mga nginangaránan, tawo man sinda o bako—mga aki, ataman na hayop, maski mga kawatan pang-aki, asin mga gamit sa aroaldaw.

Magayon kutâ na. Huli ta may katuyuhán na sundan an kun ano pa man na karakter kan ginikanan kan ngaran, asin an pagsunod para sa karahayan o kagayonan. Alagad mansayan ta an sarô pang klase nin nomenklatura sa satong nasyon.

Pira daw saná an mga klasrum, barangay hall, covered courts, sports complex, asin iba pang edipisyo kan estado an daing ngaran kan politikong subuot kag-donar? Pira daw an mga bagong tinampo an binunyagan nin ngaran nin politiko? Pira daw an mga edipisyo kan estado na may tinimbrehan na nin pagkadaradakulang pangaran kan politikong nagpapintura man saná ngani kan edipisyo? Ini an nomenklaturang panlansí tanganing maromdoman ta sinda sa panahon kan pirilian, igwang retention power, igwang marketing value, iyan an saindang estetika—kun estetika pa an apod diyan.

An siste kan nomenkaturang ini iyo na an minaluwas kadakol an magka-pangaran o tukayo. An klasrum sa Buhi asin klasrum sa Tapayas, Nabua, puwedeng pareho an pangaran. An barangay hall sa sarong barangay sa Ragay asin man an barangay hall sa Pamplona, puwedeng magkapangaran. An waiting shed Lagonoy kapangaran man kan waiting shed sa Tigaon. Pati scholarships, medical missions, spillways, town squares, singing groups, dance troupes, banda musika, asin iba pa, nangangaranan man. Garo baga brandnames nin mga produkto dawa sain mahihiling mo.

An nangyayari, ini si sinasabi tang: “makauyám ka daw, dawa sain nahihiling taka!”

An makamundô kaini ta dapat nakapangaran an gabos na ini sa mga tawo, mga konstituwentes na iyo na nagbubuwis. Halimbawa, dai man maninigo an siisay man na magbotog na igwa siyang scholarship na pinagbabariwas, o igwa siyang pinatugdok na klasrum, o igwa na maabot an saiyang mga dancers, huli ta an gabos na ini hali sa bulsa kan mga namamanwaan. Dai maninigo an sarong politiko na tiktikan an lanob kan sarong edipisyo kan saiyang ngaran asin pinturahan pa ini nin naglalaad-laad na kolor. Siring man na dapat garong parâon kan mga namamanwaan an mga apelyidong minaukupar kan lakbang kan mga atop nin mga eskwelahan na garo baga ini tugpaan kan saindang mga helicopter.

Ano daw kun gabos kita maghiro para digdi? Ano daw kun i-claim ta bilang satong mga rogaring an mga bagay na ini? Poon sa simple palta-rason arog baga ngaya kan ‘nakakaraot na nin paghiling’ sagkod sa katotoohan na an mga ini satô asin nasa ngaran ta gabos. Puwede gayod kitang maggibo nin komisyon na mahiling digdi, tanganing mahiling ta man an satong edipisyong pang-estado na malinig asin bakong garo mga krismas tree sa panahon nin tag-init. Mahihiling ta an mga plaza, cultural center, poon sa stage sagkod sa mga monoblock chairs na mayong mga selyo—minsan kyutiks—na mga ngaran nin siisay man na subuot kag-donar. Huli ta an siisay man politikong mag-claim kan siring na bagay bilang bunga kan saiya subuot na paglapigot dapat na masupog sa mga namamanwaan. Huli ta an ngaran dapat na ‘namamanwaan.’

Kaya ngani para sako magayon na an ngaran na Maharlika Highway, botogon an ngaran huli ta asul an dugo, alagad minapamidbid sa karakter ta gabos.