Nobela ni Merlinda

With Dr. Merlinda Bobis in Legaspi City last January 23. Dr. Bobis received the 'Omaw sa Orágon Award' given by Aquinas University to Bikolanos who have done exemplary works for the development of Bikol culture. Dr. Bobis is a novelist, poet, playwright, and performer extraordinaire. She now based in Australia where she teaches Creative Writing at the University of Wollongong.

AN ORAG ni Merlinda Bobis dakula asin mahiwas, mala ngani ta inampon na siya kan kontinenteng Australia asin hinihiling na saro sa saindang pinaka-maoorag na parasurat. Alagad, siring sa sarong aki o namamanwaan kan sarong rona, minakiling an sarong parasurat sa saiyang ginikanan asin hilingon ini bilang sarong poetika na pinaghahalean kan tinta kan saiyang mga istorya.

Ini an dakulang ipinasabot kan ‘Omaw sa Orágon’ na ginibo kan Enero 23 sa Aquinas University (AUL) sa Legaspi kun nuarin ibinilang si Bobis sa mga orágon na Bikolano—naenot nang tinawan honra kan mga nakaaging taon sinda Merito Espinas (posthumously, 2002) asin man an Oasnon na nobelitang si Abdon M. Balde Jr. (2008). Sa ‘Omaw’ ipinahiling kan AUL an kadakulaan kan orag na ipinahiling ni Bobis sa saiyang mga istorya, rawitdawit asin pasali (drama).

Sa pag-ako ni Bobis kan honra, ihineras niyang giromdom an nangongorog na poetika sa saiyang pagsurat. Ibinuyboy niya an mga istorya kan saiyang pagka-aki na minapoon pa duman sa saiyang mga apoon—dapit sa mga kasag na nawawara ta kinua kan mga tawong lipod sa saindang harong asin man mga eksperiyensiya kaidto na mga mayayaman na ugat kan saiyang mga panurat. Siring man, malaad niyang ihineras na dai nanggad balakid an rayo sa dagang tinubuan asin mga mahal sa buhay tanganing maipadagos na maisurat, maipasali, asin maisabuhay an mga agi-agi kan Bikol.

Mala ngani ta biyong nag-aniningal an saiyang boses kan kantahon niya an parte kan “Cantada ni Daragang Magayon (Cantata of the Woman-Warrior)”—an pinakapopular sa mga pasaling nasurat niya. Sa sarong short film, ipinadalan man an padagos na pagtulod ni Bobis kan post-colonial na arte kan Kabikolan mantang nakatuon sa suanoy na mga tradisyon. Kun hihilingon tang mga kontemporanyong paradalan, nagkaigwa nang ibang ladawan ni Daragang Magayon na sa halabang panahon hinihiling sana kaidto bilang ehemplo kan babayi na malumanay asin magayon. Sa panurat ni Bobis, si Daragang Magayon, maorag man, salugsog sa sulog kan panânaw na an orag panlalaki sana. Mala ngani ta an Daragang Magayon nakikilaban para sa banwaan, katotoohan, asin iba pang mga birtud na kaidto lalaki sana an tinutubdan na may kusog na manindugan para sa mga ini.

Totoo man nanggad an sabi ni Jazz Llana sa sarong email na “...when it comes to Merlinda, iba man talaga.” Igwa nin girabo sa takyag asin ukag sa tulak an performance.

Sa ngunyan, igwa si Bobis sampolong libro; apat na koleksiyon nin mga rawitdawit, sarong libro nin rawitdawit-epiko, sarong katiriponan nin mga lectures, asin apat na nobela. Kadaklan kan saiyang mga nobela napublikar sa Australia asin may mga bersyon na maluwas sa US.

Kun babasahon an saiyang mga nobela, an mga ini malinaw na ladawan kan saiyang hinalean na banwaan. Sa mga pagpapamidbid saiya bilang parasurat, dai nanggad mawawara an linyang ‘sa lindong kan anino kan sarong bulkan’—an bulkan Mayon. Asin sa saiyang mga nobela, madudukayan an agi-aging kun mababasa kan sarong Bikolano, makukua niya man an saiyang sadiri huli ta agimadmad Bikolnon, daing dúwa-dúwa, an dugong minaagos sa mga ugat kan saiyang osipon.

Sa pagtao saiya kan AUL kan ‘Omaw sa Orágon’, namukna man an pagkakaigwa kan Merlinda Bobis Short Story Writing Contest na sosog sa plano gigibohon taon-taon asin saro sa mga premyo an pagkakaigwa nin pagkakataon na ma-workshop niya an manggaganang istorya—sarong pagkakataon na sa hiling ko kaipuhan sa satong banwaan huli ta an workshop sa pagsurat osipon medyo nagkukulang kun ikukumpara sa workshops para sa pagsurat rawitdawit. Kun sosog sa parasurat man na si Kristian Cordero na an mga Bikolano mga natural na mga mainósip, tibaad man lamang mailuwas an mga osipon na ini asin maging dakulang parte kan mayaman tang literatura, sa paagi kan workshops asin contests.

Sa importanteng pagkakataon na ini, hinihiling kong saro man na agyat an ‘Omaw sa Orágon’ para ki Dr. Merlinda Bobis. Inaagyat kaini an mga Bikolano na kamôtan asin pagmakulugan an Kabikolan asin mga agi-agi, tradisyon, asin kultura kan ronâ. Inaagyat kita kaini na maging orog na sensitibo sa kamugtakan kan banwaan. Inaagyat kita na makabilog man nin mga bago asin lâbas na mga kaisipan, konsepto, asin mga paghirô na orog pang mapamidbid sa gabos kan satong pagka-Bikolano. Sa siring na paagi, dakulang gayo an satong maiheheras sa orog na mahiwas na dalagan kan mga kalakawan sa satong nasyon asin kinaban—siring sa mga nobela asin panurat ni Bobis.