Kakalagon ni Gabaldon
SA KINABAN nin mga suanoy na pagtubod sa mga supernatural na pangyayari, biyo kitang pinapatanidan na likayan an paghirô, paghirá, paggaba, o pagraot nin mga dáan na bagay huli sa mga elemental na puwedeng nag-eerok digdi. Pinapatanidan kita kan mga gurang na mag ‘tabi apo’ kun minaagi sa madidiklom na parte kan kakahuyan o pag nakakahiling kita nin mga punsô na tinutubudan na erokán nin mga duwende asin tawong lipod. Dawa ngani sa paglihis kan panahon an mga pagtubod na ini nagin pagromdom asin pagrespeto na saná sa mga henerasyon na nag-agi asin nagpatanid, an siring na mga bagay nagin esensyal na parte kan satong agimadmad asin kultura—mga bagay na dapat sanang tungkusan huli sa mga pagpapahalang dara kaini sato bilang mga tawo. Nakakaagid ini sa dapat na pagtao ta nin importansya sa mga istruktura—lumang harong, establisimiyentong pampubliko, simbahan, tulay, asin iba pa—na inaataman bako sanang huli sa praktikal na halaga kan mga ini, kundi sa memoryang nagpoon, nagbilog, asin nagtaong-kolor sa buhay kan mga tawo sa lugar na kinamumugtakan. Alagad pâno kun an mga awtoridad na mismo an nagigin dálan pasiring sa paglingaw sa mga adal kan nakaagi?
An paggaba sa Gabaldon school building sa sentro kan Nabua sarong ehemplo nin pagratak bako sana sa sarong liktao o artifact kundi pagratak man sa giromdom kan mga tawo kan sarong bagay na naghurma sainda bilang mga namamanwaan. Sarong aksyon ini nin pirit na pagpalingaw sa mga tawo kan nakaagi, orog na an mga istrukturang arog kan Gabaldon na instrumento kan pagpauswag kan banwaan sa rinibong mga estudyanteng nag-aragi digdi. An makamumundô kaini, an gobyerno lokal mismo kan banwaan an nangenot sa paggaba kan istruktura. Kun kayâ dai man makangangalas na an mga taga-Nabua mag-agrangay sa pagkawara kan Gabaldon. Sabi ngani sa sarong ladawan sa Nabua Forum sa internet, ‘ako na ginikanan ninyo, rinugba ninyo ako.’ Sosog sa kag-pundar kan Nabua Forum na si Dada Docot, dai ninda masabotan kun tano ginaba pa an Gabaldon sa likod kan mga pangapodan na ipreserbar ini, sa likod kan mga surat kan National Historical Institute asin Heritage Conservation Society, asin sa likod man kan naenot nang pahayag ni Mayor Fer Simbulan na dai nanggad gagabaon an Gabaldon.
Mall—LCC Mall—subuot an itutugdok sa lugar na dating kinamumugtakan kan Gabaldon. Kun ini man nanggad an dalagan, naghihimo ini nin mga hapot, mga hapot na sensitibo na sa pandangog kan sarong politiko: Ano an nasa irarom kan mga paghirong ini? Ano an karibay kan paggaba kan Gabaldon asin pagtogot na mall an magribay digdi? Siisay an manginginabang? Dai magngalas kun an mga tawo mag-agrangay nin korapsyon. Dai man magngalas kun an mga tawo mahiling pa an pagiging bagong propiong Nabueño kan saindang Mayor. Dai man magngalas kun magkurahaw pa an mga tawo na dai pagbotohan kun madalagan sa pagka-alkalde an agom kan mayor huli saná ta dai ini tataong mag-Rinconada.
Sa mga panahon na ini, pinapatubod kita kan satong mga awtoridad na an progreso orog na mamamate sa pagdagdag nin mga pisikal na bagay. Sa hiling ko, an progresong ini progresong kulapós, huli ta kaibahan kan mga pisikal na bagay, kaibahan sa progreso an kabilugan kan pagkatawo kan sarong banwaan. Kun gabos sana pisikal, asin an agimadmad, an pagkatawo, an kaaraman dai nagpo-progreso, hilaw an progresong iyan. Enot pa, bakong an tawo kinukumpunir nin hawak asin kalag?
An paggaba sa Gabaldon, nagpapahiling saná nin kakulangan kan mga namamahala sa Nabua kan hustong kaaraman kan importansya kan istruktura. Sa hiling ninda, ini saro sanang edipisyong lapâ na asin kaipuhan nang gabaon. Dai ninda nahiling an pamana kaini sa banwaan, an kaaraman na nagunò kan mga tawong nag-ereskwela digdi. O tibaad sinda napaglingaw saná. Tibaad man awad-awad an karibay asin dai nanggad manenegaran. Tibaad saná.
Sa paggaba kan Gabaldon, sarong lakdang an ginibo kan gobyerno lokal tanganing pirit na panlingawon an mga Nabueño kan yaman kan saindang nakaagi. Bako sanang paglingaw kundi pagratak sa saindang agimadmad, sa saindang mga eksperiyensiya bilang tawo asin banwaan. Sa mga lakdang na ini, nawawâran man an mga maarabot na henerasyon nin pagkakataon na masîrip an nakaagi kan saindang banwaan. Kun arog kaini an nangyayari, pasain man nanggad an dalagan kan banwaan?
Kun an mga namamahala an nagigin mga instrumento nin paglingaw, tibaad sinda na nguna an kaipuhan lingawan.
An paggaba sa Gabaldon school building sa sentro kan Nabua sarong ehemplo nin pagratak bako sana sa sarong liktao o artifact kundi pagratak man sa giromdom kan mga tawo kan sarong bagay na naghurma sainda bilang mga namamanwaan. Sarong aksyon ini nin pirit na pagpalingaw sa mga tawo kan nakaagi, orog na an mga istrukturang arog kan Gabaldon na instrumento kan pagpauswag kan banwaan sa rinibong mga estudyanteng nag-aragi digdi. An makamumundô kaini, an gobyerno lokal mismo kan banwaan an nangenot sa paggaba kan istruktura. Kun kayâ dai man makangangalas na an mga taga-Nabua mag-agrangay sa pagkawara kan Gabaldon. Sabi ngani sa sarong ladawan sa Nabua Forum sa internet, ‘ako na ginikanan ninyo, rinugba ninyo ako.’ Sosog sa kag-pundar kan Nabua Forum na si Dada Docot, dai ninda masabotan kun tano ginaba pa an Gabaldon sa likod kan mga pangapodan na ipreserbar ini, sa likod kan mga surat kan National Historical Institute asin Heritage Conservation Society, asin sa likod man kan naenot nang pahayag ni Mayor Fer Simbulan na dai nanggad gagabaon an Gabaldon.
Mall—LCC Mall—subuot an itutugdok sa lugar na dating kinamumugtakan kan Gabaldon. Kun ini man nanggad an dalagan, naghihimo ini nin mga hapot, mga hapot na sensitibo na sa pandangog kan sarong politiko: Ano an nasa irarom kan mga paghirong ini? Ano an karibay kan paggaba kan Gabaldon asin pagtogot na mall an magribay digdi? Siisay an manginginabang? Dai magngalas kun an mga tawo mag-agrangay nin korapsyon. Dai man magngalas kun an mga tawo mahiling pa an pagiging bagong propiong Nabueño kan saindang Mayor. Dai man magngalas kun magkurahaw pa an mga tawo na dai pagbotohan kun madalagan sa pagka-alkalde an agom kan mayor huli saná ta dai ini tataong mag-Rinconada.
Sa mga panahon na ini, pinapatubod kita kan satong mga awtoridad na an progreso orog na mamamate sa pagdagdag nin mga pisikal na bagay. Sa hiling ko, an progresong ini progresong kulapós, huli ta kaibahan kan mga pisikal na bagay, kaibahan sa progreso an kabilugan kan pagkatawo kan sarong banwaan. Kun gabos sana pisikal, asin an agimadmad, an pagkatawo, an kaaraman dai nagpo-progreso, hilaw an progresong iyan. Enot pa, bakong an tawo kinukumpunir nin hawak asin kalag?
An paggaba sa Gabaldon, nagpapahiling saná nin kakulangan kan mga namamahala sa Nabua kan hustong kaaraman kan importansya kan istruktura. Sa hiling ninda, ini saro sanang edipisyong lapâ na asin kaipuhan nang gabaon. Dai ninda nahiling an pamana kaini sa banwaan, an kaaraman na nagunò kan mga tawong nag-ereskwela digdi. O tibaad sinda napaglingaw saná. Tibaad man awad-awad an karibay asin dai nanggad manenegaran. Tibaad saná.
Sa paggaba kan Gabaldon, sarong lakdang an ginibo kan gobyerno lokal tanganing pirit na panlingawon an mga Nabueño kan yaman kan saindang nakaagi. Bako sanang paglingaw kundi pagratak sa saindang agimadmad, sa saindang mga eksperiyensiya bilang tawo asin banwaan. Sa mga lakdang na ini, nawawâran man an mga maarabot na henerasyon nin pagkakataon na masîrip an nakaagi kan saindang banwaan. Kun arog kaini an nangyayari, pasain man nanggad an dalagan kan banwaan?
Kun an mga namamahala an nagigin mga instrumento nin paglingaw, tibaad sinda na nguna an kaipuhan lingawan.
Photograph courtesy of Dada Docot
Comments