"Phuling her?"

SA PAGRULUWASAN KAN KADAKOL na mga endorsement kan 'pambansang kamao' na si Manny Pacquiao, kadakol akong nagkakadarangog na reaksiyon kun tano subuot si Pacquiao an piniling endorser kan mga kapitalistang an natura kan produkto enot nang sulnupanon. Kadakol sa mga nagkokorokonyohan na mga paradalan sa telebisyon an napapangirit asin labi-labi an pagtuyaw sa mga komersyal kan boksingero. Sa mga kahobenan, punto an mga komersyal ni Pacquiao nin mga pag-arog-arog na may katuyuhan na magpangirit. Alagad sa karaskasan na paghiling, ano man nanggad an remalaso?

Si Manny Pacquiao an sarong klasiko asin awtentikong ehemplo nin sarong indibidwal na uminulanto gikan sa pagtios pasiring sa pagiging multi-millionaire, sarong bagay na dai nanggad manenegaran nin siisay man na nagsusubaybay sa saiyang buhay. Huli kaini, natatada pa sa satong suru-suró an pagkangalas na nagtutulod sa pagkuwestiyon sa pagigin lehitimo ni Pacquiao para sa mga penomenon na arog kan komersyal sa telebisyon. Kaagid ini kan kaisipan na an maninigo sanang magin artista, anchor newscaster, product endorser o ano pa man na trabahong nangangaipo nin exposure sa atubangan kan kamera iyo idtong magayon, guwapo, maputi, maorag magtaram, maskulado, o ano pa man na superyor na karakter na kun susumahon garo ladawan nin pagigin bakong Filipino. Nakakapangirít ini huli ta an mga dayuhan logod labi-labi man an pagmawot na mahàbon an kolor kan satong kublit.

Sa kaso ni Pacquiao, nginingiritan ta an saiyang pagtaram. Ini-spoof na ini ni Pooh asin ginibong parte nin tagline sa billboard kan GMA 7-"I'm a Kapuso, you know"-mga gibong orog pang nagpalataw na garo baga lain o kakaiba an siring na mga bagay. Romdomon ta na sa mga komersyal kaidto igwa na katabang na Inday an pangaran asin Dudung an apod niya sa lalaking napupusuan. Kun siring, hinihiling kaini an pagkakaiba sa tataramon. Igwa akong honà na an may koneksiyon ini sa katotoohan na an sentro kan advertising sa Filipinas iyo an Manila kun sain an tataramon Tagalog asin bakong Bisaya. Siring man na nginingiritan ta si Pacquiao sa saiyang pagtaram huli ta kita mga Bikolano, mga tawong mahalnas an tataramon kun ponema asin ponetika an pag-uurulayan, asin huli man kaini, bakong matagas an satong pagtaram nin ibang lenggwahe.

Sa linggwistika, masuwerte kita huli ta kaya tang itaram an anuman na lenggwahe sa bilog na kinaban. (Bako daw ini sarong rason kun tano ta nakabalangibog sa bilog na kinaban an mga Filipino?) An mga korong Filipino na nakikilaban sa mga kompetisyon sa ibang nasyon pirming mga ganador asin labi-labing nginangalasan. Sarong factor kaini an satuyang dila. Kun an mga Tsino o Vietnamese piriripit an dila pag mina-Ingles, bako ta ining problema, ta kaya kan dila tang mag-Ingles, mag-Ingles na Pinoy na nagtataram Ingles, o mag-Ingles na garo Ingles na nagtataram Filipino. Sa totoo lang, kaya tang magtaram nin Hapón o Ruso, asin kaya ta man arogon an sarong Hapón na nagru-Ruso asin an Ruso na nagha-Hapón. Abang orag!

Ini an sarong bagay na pinasâ ni Pacquiao: sa totoo lang, orog niyang itinaas an dilang Bisaya na minataram nin ibang lenggwahe sa antas na ini maninigo man palan gamiton sa telebisyon. Pinara niya an Bisayang dilang ni Inday na pirmi na sanang nirerepresentar nin mga katabang asin mga para-aling na igwang ka-ilusyon na delivery boy na an ngaran Dudung. Kun hihilingon, tano ta dai ta nginingiritan an mga Afrikano, Tsino, Hapon (Siring ki Hiro Nakamura sa tv series na Heroes), Italyano, Pranses asin iba pang igwang lain na tanog an saindang pagtaram nin ibang lenggwahe arog kan Ingles? Sa cable tv, kun dadalanon an mga edverstisements sa mga channels kan mga nasyon na bakong Anglophones o kun sain bakong Ingles an nangongorog na tataramon, mayo man bagang problema kun may punto o may gira kan sadiring tataramon an pagtaram nin Ingles asin iba pang lenggwahe.

An penomenon ni Pacquaio asin kan dilang Bisaya sa telebisyon kan Filipinas, sa hiling ko minapahiling sana sa mga tataramon na "puwede palan." Puwede palan na matagas an pagtaram kan sarong minaluwas sa telebisyon. Puwede palan na an endorser kan sarong produkto igwang matagas an Ingles, o Ingles na an tanog tanog nin pagtaram kan mga ordinaryong mga tawo. Puwede palan na an pagtaram bakong pag-aróg-aróg sa pagtaram kan mga Amerikano asin Ingles na minahalnas sana an tataramon asin matindi an schwa.

Sa totoo man kaya, puwede man talaga.