Ayúno

SA REHIYON NA INI nin mga rito asin simbahan, an Semana Santa sarong panahon nin pagtuninong. Orog na sa mga banwaan na daing gayo nariribaraw kan maribok na parakpaták nin mga traysikel asin ruab nin nag-iirinotan na mga sasakyan, an semanang ini panahon nin pagtenir sa mga harong-harong, signos nin nakatùdan na pag-ontok na may kaibahan pamibi asin paghorop-hórop. Para sa mga henerasyon na naábot pa an saindang mga kagugurángan, natukduan pa sinda kan mga gawê-gawè tuyong naabot an panahon na ini. Sa kinaban kan mga Katoliko asin iba pang mga pagtubod na nag-roromdom kan pagsakit asin pagkagadan kan Kagurangnan, an Semana Santa panahon man nin pagsakripisyo, asin saro na digdi an pag-ayuno o paglihis nin pagkakan minsan an iba minapili na sanáng dai magkakan nin karne sosog sa tradisyon kan mga Hudeo kaidtong daan na panahon.

Sa sarong inkulturadong nasyon na arog kan Pilipinas, an mga Katolikong agi-agi nabubuhay sa mga paagi kan katutubong sosyudad kaini. Dai ta man ini pinagririrongan. An pag-awit ngani kan Mahal na Pasyon nakaugat man sa daan na ritwal kan mga Pilipino bago pa mag-abot an mga Espanyol. Sa lado nin pagnamit, na ipinapahiling naman kan manlaen-laen na rito nin pagpapasalamat na minána ta sa mga suánoy na lahi, igwa ako nin pagtubod na natura tang mga Pilipino an mahimo an satong pakikipagsarô sa Kagurangnan—Gugurang, Kabunian, Bathala, o ano pa man na ngaran kan satong Dios—sa paagi nin pagkakan.

Kun karakter kan pagtubod an pagiging ‘personal alagad pangkagabsan,’ dai ako mangalas kun an màwot tang eksperiyensiyang relihiyoso mahimo ta sa sarabay na pagkonsumo sa mga pagkakan na linutò nin may pagkamoot sa mga kusina kan satong mga harong. Garo baga: “salamat sa Dios sa masiram na ginutaan na manok na may tapayas asin kalunggay!” Siring man na dai pagpugulan an pagluha kun mahiling ta an lawog kan Kagurangnan pagbukas ta kan patos na petsay sa sinanglay na tilapyang linutò sa lipotok na guta, kumpleto nin rekado—tinadtad na sibulyas, giniriris na kamatis, pinong làya, gurút-gurót na bawang, asin iba pa. Dai ako nagsusuba. Huli ta sa kalangkawan nin sarong eksperyensiya nin pagranga asin pagkangalas—sublimity!—na sa kadakol na panahon minaturò an satong mga luha, naroromdoman ta man an kamurawayan kan Kagurangnan, an saiyang pagtaó, an saiyang pagkamoot. Mina-ontok an kinaban sa pagtírig, minatenir na saná kita sa eksperiyensiya sagkod maabot ta an sarong momentong siring sa epipanya, siring sa bilog na pagkamidbid sa Dios. Mapapahangos na saná kita asin ma-usar nin halipot na pag-omaw.

Dai ko man katuyuhan na magin erehe asin balgahon an katukduan kan Simbahan dapit sa mga sakripisyong maninigong gibohon sa pagromdom sa pagsakit kan Kagurangnan. Sa panahon na sinusurat ko ini, dinuduridot saná kan sakong isip an posibilidad, posibilidad na minsan nangyayari sa samong harong. Minsan sa aldaw na kaipuhan mag-ayúno, nakakabungkal ako nin masiram na pinakrong batag o ginutaan na dilis na pinahìbog nin kadakol na kamatis o pinaltak na mais o mahamis-hamis na ginutaan na balaw na pinasakrot dikit nin kininit na kurakding. Ano ta dai magtingkalag sa langit asin magrokyaw, magpasalamat sa balaog na inakò?!

Dai ko man katuyuhan na tawan nin lehitimong dahilan (o palusót) an puwedeng hilingon man nanggad na pagkapaslo saná. Tibaad nahihiling ko sanáng an pag-kakan puwede man na gawè nin pagpamìbi, paghorop-horop, pag-agi sa eksperyensiya nin Mahal na Dios, pagpasalamat, asin kadakol pang ibang agi-agì nin karahayan kun mamàwoton ta saná man sa satong mga puso, odok sa boot asin bakong sagin-ságin.

Siring sa gabos na Katoliko sa kinaban, nakikisumaro ako sa mamundong pagbakho sa Kagurangnan na nag-atang kan saiyang sadiri tanganing matubos kita sa kaoripnan. Rinoromdom ko an saiyang makuring pagsakit, an labi-labing kulog na saiyang namate, an saiyang pagdusay duman sa Krus. Sa likod kan mga kadikloman na ini, hararom na nakatanom sa sakong daghan an dai-masukol, dai-marurip, daing kabaing niyang pagkamoot. Huli ta sa likod man kan mga pagkakasalà, takot, pagtios, pagsakot, problema, asin mga kakundian ko asin kan kinàban, minahangos ako nin preskong duros, inaaling ako kan mga aking nagdadara-dalagán sa samong natad, nakakahimo ako nin mga magagayon na ladawan, napapaluhâ ako sa mahamis na musika, napápanô ako sa pagsirang asin pagsulnop kan saldang, nangangalas ako sa mekanismo kan pagmatá sa pagka-aga asin pagturog sa banggi; kaiba na sa gabos na ini an masisiram na pagkakan kun sain an Kagurangnan yaon man.

Maogma an sakuyang Dios.